Woedend. Dat is Karina Wolkers, vrouw van de overleden kunstenaar Jan Wolkers. De gemeente gaat naast het door haar man ontworpen Auschwitzmonument in het Wertheimpark een ander monument neerzetten. “Het is een krankzinnig plan om twee autonome kunstwerken met elk een heel eigen betekenis naast elkaar te plaatsen (…)”
Het monument van Wolkers is opgebouwd uit gebroken spiegels . Daarin reflecteert zich de lucht. De gebroken spiegels symboliseren dat de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is. Prachtig verwoord. Iets minder poëtisch maar wel Wolkeriaans duidelijk is Karina: ‘Blijf er met je poten vanaf, het zijn verdomme geen zonnepanelen.’
Ondanks de woede van Wolkers en de bezwaren van omwonenden, heeft Stadsdeel Centrum inmiddels besloten dat het tweede monument er hoe dan ook komt. Klinkt als onomkeerbaar. Maar zo snel geven we niet op. Ik denk even mee.
Op het monument van Wolkers rusten auteursrechten. Ik neem even aan dat die door vererving bij Karina zijn beland. Dat is mooi, maar als de gemeente wijselijk besluit van Wolkers’ werk af te blijven, kun je daar niet zoveel mee. Interessanter is dat kunstenaars naast auteursrechten ook zogenaamde persoonlijkheidsrechten hebben. Anders dan auteursrechten overerven die niet automatisch, daar is een testament of codicil voor nodig. Als dat goed is gegaan – Ik mag hopen dat Wolkers bij leven een jurist in de buurt had – dan heeft Karina: “(…) het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid”.
Maar ja, kun je iets verminken zonder het aan te raken? Ja, dat kan. Zelfs als de gemeente er met de “poten vanaf” blijft, kan een wijziging in de omgeving van het werk een ongeoorloofde inbreuk op het werk zijn. Het Hof Den Bosch heeft in 1993 bepaald dat je je met persoonlijkheidsrechten kunt verzetten tegen plaatsing van iets in de omgeving van je kunstwerk indien daardoor aan het ruimtelijk effect van het werk afbreuk wordt gedaan. In die zaak verbood de rechter de gemeente om een fontein plaatsen nabij een kunstwerk omdat daarmee (…) het visuele spel, dat ontstaat uit de contrasten en overeenkomsten van de ruimtelijke constructies (…) verstoord zou worden”.
Mooi hè, het recht. O ja, mevrouw Wolkers mag mij best mailen.